Teologia Polityczna

„Chrześcijaństwo i kultura klasyczna” Jaroslava Pelikana to jedna z najważniejszych prac XX-wiecznej historii teologii, pozwalająca nam głębiej poznać i zrozumieć nasze religijne, kulturowe i duchowe korzenie. Doskonale udokumentowana i przemyślana konstrukcyjnie praca jest zwieńczeniem wieloletnich badań i refleksji nad relacją między chrześcijaństwem a kulturą klasyczną. Polemizuje w niej z głośną koncepcją Adolfa Harncacka, który hellenizację chrześcijaństwa opisywał jako zafałszowanie istoty Objawienia. Pelikan, przyglądając się w pierwszym rzędzie myśli Ojców Kapadockich, czyli trzech wybitnych teologów wczesnochrześcijańskich: Bazylego Wielkiego, Grzegorza z Nazjanzu i Grzegorza z Nyssy, omawia ich wkład w rozwój chrześcijańskiej doktryny oraz sposób, w jaki w swoich pismach odnosili się do dziedzictwa klasycznego.

„Religia grecka” Waltera Burkerta to fundamentalne dzieło naukowe jednego z najważniejszych współczesnych badaczy dziejów religii starożytnych Greków, będące jego opus magnum. W książce tej, dotychczas niepublikowanej w języku polskim, Burkert dąży do uchwycenia szczególnego, lecz zarazem w pewien sposób paradygmatycznego dla badań z zakresu historii religii prowadzonych w kręgu kultury europejskiej, fenomenu religii greckiej od strony rytuału i mitu, śledząc zarówno praktyki religijne, jak i ich objaśnienia w formie opowieści.  W kolejnych rozdziałach, poświęconych prehistorii oraz religii minojsko-mykeńskiej, rytuałowi i świętości, upostaciowanym bogom, zmarłym, herosom i bogom chtonicznym, polis jako miejscu rozwijania się greckiego politeizmu, misteriom i ascezie oraz filozoficznemu spojrzeniu na religię, Burkert prowadzi czytelników przez kluczowe zagadnienia odnoszące się do okresu archaicznego i klasycznego w rozwoju greckiej religii.

Już pora. Miesiące i godziny Jana Maciejewskiego to niezwykły zbiór tekstów, w którym autor z subtelnością i liryzmem, duchową głębią i powagą, ale też pełnokrwiście i zmysłowo opisuje otaczający świat. Zastanawia się nad powołaniem i przeznaczeniem człowieka, jego więzami z naturą, „danym” i „zadanym” dziedzictwem, historią kształtującą naszą tożsamość. W swych opowieściach odsłania metafizyczne wymiary egzystencji; pyta, czy współczesny człowiek, zrywając intymny, konkretny i cielesny związek swego życia z „gospodarzeniem”, z następstwem pór roku czy kalendarzem liturgicznym traci to, co najważniejsze: możność zbliżenia się do pojęcia Boga, odczucia Wolności, Ładu, sensu życia i – sensu śmierci. Wraz ze swymi przewodnikami i współpodróżnikami – od greckich i rzymskich klasyków po Maurice'a Maeterlincka i Terry'ego Hodgkinsona – bada Tajemnicę, „której nie da się [...] rozwikłać, ale chciałoby się do niej choć trochę zbliżyć”.

Zbiór najważniejszych tekstów o. Jacka Salija poświęconych etyce chrześcijańskiej. Czwarty tom cieszącej się niesłabnącą popularnością serii „Dzieła wybrane” o. Jacka Salija OP, poświęcony jest rozważaniom nad katolicką moralnością. Prawo moralne otwiera przestrzeń duchową, dostępną na tej ziemi wyłącznie człowiekowi, w której możemy realizować wszystko, co prawdziwie ludzkie: miłość, wolność, sens. O. Salij przypomina, że przestrzeganie Bożych przykazań jest realizowaniem wolności i dojrzałości oraz powołania na przyjaciół Bożych i słuchaczy Jego zbawczego słowa.

Jeśli zadaniem filozofii jest edukowanie, a nie informowanie, to filozofia jest właśnie edukacją dorosłych. Tym terminem Pierre Hadot przywołuje koncepcję, którą spopularyzował – filozofia jako sposób życia. Jako wielki czytelnik filozofów starożytnych, od Sokratesa i Platona po Epikteta, Marka Aureliusza i Plotyna, ale także filozofów nowożytnych i współczesnych, od Montaigne'a i Kartezjusza po Nietzschego i Merleau-Ponty'ego, w tym zbiorze tekstów – niedostępnych lub wcześniej niepublikowanych – Pierre Hadot ponownie odczytuje historię myśli, aby pomóc czytelnikowi przeorientować swoje życie i na nowo nauczyć się postrzegać świat.

Książka, piąty tom serii „Dzieł wybranych” ojca Jacka Salija, łączy teksty reprezentujące kilkadziesiąt lat refleksji jednego z najwybitniejszych polskich teologów i filozofów katolickich. Przybliżają nas one do zrozumienia polskiej tożsamości narodowej, jej korzeni historycznych, kulturowych i religijnych, ale i stawiają pytania ważne dla każdego uczestnika życia społecznego we współczesnym świecie. Ojciec Salij szukając odpowiedzi na nurtujące kwestie w niezrównany sposób splata znajomość myśli patrystycznej i tomistycznej z komentarzem do współczesności, a w jego tekstach kanoniczne dzieła europejskiej i polskiej kultury wchodzą w dialog z nauczaniem ostatnich papieży. Przede wszystkim zaś – myśli Justyna Męczennika, Tomasza z Akwinu czy Jana Pawła II potrafi on przekazać w sposób przystępny, zrozumiałym dla współczesnego czytelnika językiem – wyrazistym i klarownym, pozbawionym pustosłownej rozwlekłości i hermetycznego naukowego żargonu, często cechującego teologiczne czy filozoficzne rozprawy.

Debiutancka powieść księdza Jana Sochonia opowiada o ludzkiej miłości, która pod wpływem wypadków dziejowych ujawnia swoją niezwykłą zdolność przetrwania w najtrudniejszych sytuacjach życiowych. W tej opowieści patrzymy na ową historię oczami Franciszki, młodej i pięknej kobiety, z dnia na dzień coraz intensywniej doświadczanej przez tajemniczą logikę codzienności, gdzie uczucia, pamięć, wierność Ewangelii decydują o jej wartości. Tłem, w którego głębi rozgrywają się narracyjne wydarzenia, tworzą czasy tuż przed II wojną światową, i zaraz po niej. Gehenna Józefa, męża Franciszki i jej siostry Eugenii, miłość Franciszki do Daniela Richtera rozbłyskająca podczas niemieckiej okupacji Wasilkowa, tęsknota za nieskażoną przez zło i grzech egzystencją, poświęcenie w imię drugiego człowieka i Ojczyzny, wreszcie siła wiary w troskliwe wejrzenie Opatrzności – wszystko to tka kobierzec uniwersalnych sensów, domagających się czytelniczej interpretacji.

Paweł Włodkowic and his Tractatus de potestae papae et imperatoris respectu infidelium (Treatise on the Power of the Pope and Emperor Respecting Infidels) presented during the Council of Constance (1414-1418) are the symbols of fundamental for shaping Polish political and social thought focused on the rights of people, their natural inclinations to forming communities subjected to natural law and the law of nations. At the same time, the context of the announcement of his dissertation evokes the greatest diplomatic victory of Poland in Europe at the turn of the Middle Ages and the Renaissance, connected with the pivotal for the peaceful functioning of Central Europe conflict of the Polish-Lithuanian union with the Teutonic Order, whose representatives sought to convert the gentiles by force, and in practice often exterminate them.

Myśląc z Janem Pawłem II to zbiór wykładów z cyklu „JP2 Lectures”, które wygłoszone zostały w roku akademickim 2021/2022 w rzymskim Instytucie Kultury św. Jana Pawła II na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu - Angelicum. Do wzięcia w nim udziału zostało zaproszonych wielu wybitnych współczesnych intelektualistów, którzy w dialogu z myślą polskiego Papieża podejmują się namysłu zarówno nad tym, co w jego dziele intrygujące i żywe, jak i nad tym, co szczególnie ważne i trudne.Cykl JP2 Lectures którego ten tom jest owocem dowodzi, że myśl polskiego Papieża skupiać może myślicieli reprezentujących różne dziedziny, perspektywy badawcze oraz różne spojrzenia na chrześcijańską tradycję. Dzięki temu wykłady są miejscem spotkania i dialogu, gdzie odwadze i wolności myślenia towarzyszy intelektualna powaga i pragnienie prawdy.

Czym jest dzisiaj podział na Wschód i Zachód? Gdzie tkwią jego korzenie, jak kształtował historię Polski, Europy i świata, jak zmienił swój charakter w XXI wieku? Niedawne, okrągłe rocznice zwrotnych momentów biegu dziejów Starego Kontynentu, – dwuipółtysięczna bitwy pod Salaminą i setna wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku, a równocześnie nietracące na aktualności pytania o tożsamość i perspektywy Europy jako rzeczywistości nie tylko geograficznej, ale duchowej, kulturowej i politycznej, zainspirowały nas do podjęcia tej problematyki w 13. numerze rocznika „Teologia Polityczna”. 31 autorów, ponad 400 stron.

Milczenie katedry to liczący 550 stron zbiór tekstów Jana Maciejewskiego publikowanych w ostatnich latach na łamach „Rzeczpospolitej”. Refleksja Maciejewskiego to wnikliwy, przenikliwy i piękny komentarz do współczesności – przy czym szczególnym przedmiot zainteresowania autora są dzisiejsze czasy w ich przede wszystkim duchowym, a nie na przykład politycznym czy społecznym wymiarze. Maciejewskiego interesuje nasz wiek i człowiek, który go zamieszkuje. Z tego powodu jego wzrok sięga tam, gdzie nieczęsto spoglądamy. Książka została opublikowana w serii Czwarta Fala, w której nakładem Teologii Politycznej ukazują się debiuty eseistyczne, literackie i filozoficzne.

Oddajemy w Państwa ręce zbiór dziesięciu wykładów z cyklu „JP2 Lectures”, które wygłoszone zostały w pierwszym roku działalności rzymskiego Instytutu Kultury św. Jana Pawła II. Do udziału w tym cyklu, który będzie kontynuowany w kolejnych latach, zapraszamy wybitnych współczesnych intelektualistów, którzy w dialogu z myślą św. Jana Pawła II podejmują się namysłu zarówno nad tym, co w jego dziele intrygujące i żywe, jak i nad tym, co szczególnie ważne i trudne. Aktualność myśli Jana Pawła II nie ogranicza się do okresu jego pontyfikatu; ma ona wiele do zaoferowania we współczesnych rozważaniach nad wiarą, filozofią, kulturą, nauką, polityką i szeroką tematyką społeczną. Warto także wraz z nim zastanowić się nad najbardziej palącymi problemami naszych czasów.

Niccolo Machiavellego i Leo Straussa nie trzeba obszernie przedstawiać. Pierwszy z nich otwiera nowożytną refleksję polityczną przez to, że rozważając to, co polityczne, abstrahuje od kategorii moralnych. Strauss należy z kolei do grona tych dwudziestowiecznych filozofów politycznych, którzy starali się odzyskać dla naszej refleksji politykę w jej starożytnej, klasycznej postaci. Perspektywy reprezentowane przez tych dwóch autorów muszą się spotkać i skonfrontować, jeżeli chcemy zrozumieć Machiavellego.

„Mała pochwała katolicyzmu. Kościół i polityka w późnej nowoczesności” to odważna i udana próba odpowiedzi na pytanie o miejsce Kościoła we współczesnej Europie i kształt jego burzliwej relacji z polityką. Punktem wyjścia i pryzmatem dalszej refleksji czyniąc ewangeliczne słowa o konieczności oddania Bogu tego co boskie i Cezarowi tego, co należy do Cezara, prof. Gierycz na przestrzeni dziesięciu esejów przygląda się współczesnym stosunkom demokratycznej wspólnoty i Kościoła. Problemy w ramach Unii Europejskiej, wewnętrzne spory katolicyzmu, rozmaite formy fundamentalizmów czy nierzadka obecnie instrumentalizacja religii to kwestie, które autor diagnozuje z perspektywy wierzącego katolika głęboko osadzonego w historyczno- społecznym konkrecie.

Jon jest zazwyczaj zaliczany do zbioru wczesnych dialogów Platona – tych, które określa się mianem sokratycznych ze względu na ich zarówno czasową, jak i przedmiotową bliskość wobec historycznego Sokratesa. Jego wyjściowy problem można wydobyć ze słów, które w pierwszej części rozmowy z tytułowym bohaterem wypowiada Sokrates: „[…] dobrym rapsodem nigdy nie mógłby zostać ten, kto nie rozumie słów poety, bo rapsod powinien być dla słuchaczy tłumaczem myśli poety. A nie mógłby tego robić dobrze, gdyby nie rozumiał, co mówi poeta”. Ostatni przekład tego dialogu na język polski, którego autorem był Władysław Witwicki, ukazał się w 1921 roku. Nowy, przygotowany przez Ewę Osek przekład został wydany przez Teologię Polityczną i Państwowy Instytut Wydawniczy w niemal sto lat po poprzednim.

Autor zmaga się w swych utworach z polskością – sięga do tkwiących w naszej kulturze metafor i archetypów, czyniąc to jednak z ożywczą, komediową świeżością. Prezentowany zbiór to dla czytelnika obfitująca w groteskę, fascynująca podróż przez często gorzkie meandry historii narodowej.Ta ironiczna Odyseja – niekiedy zaskakująca ciepłem dotychczas niecharakterystycznym dla autora „Norymbergi” – ma trzy zasadnicze przystanki: romantyzm ( Wielka improwizacja), PRL ( Rodzina królewska (jak gdyby)) i współczesność ( Fragment większej całości; Komedia romantyczna; Zaręczyny). Każda epoka obciążona jest swoim brzemieniem, z którym Tomczyk lekkim piórem mierzy się, pomagając przy tym czytelnikowi ten balast unieść i lepiej zrozumieć.

Jaka była specyfika toczonych wokół nowoczesności dyskusji w czasach oświecenia i XIX wieku, a jaka w dwudziestoleciu międzywojennym lub w dobie PRL? Wreszcie – jak może to pomóc nam dziś rozumieć i odpowiadać na wyzwania współczesności?Te pytania towarzyszą autorom tekstów dwunastego numeru rocznika „Teologia Polityczna”. Wybitni znawcy historii i kultury, zagadnień myśli politycznej, religii, literatury czy filozofii, akademicy i publicyści, reprezentujący różne perspektywy i tradycje myślenia, postanowili zmierzyć się w nim z problemem istoty i uwarunkowań polskich dróg do nowoczesności.

Wychodząc od fundamentalnych tekstów myślicieli mierzących się z nowymi wyzwaniami w realiach pokonstantyńskiej epoki rozwoju Kościoła (a zwłaszcza Państwa Bożego świętego Augustyna), w Metamorfozach Państwa Bożego Gilson ukazuje, czym była dla nich idea Christianitas i Rzeczpospolitej Chrześcijańskiej, a także jak rozumiano powołanie ludu chrześcijańskiego (populus Christianus) i miejsce przypisane każdemu wiernemu. Z niezrównaną precyzją i klarownością przedstawia rozwój idei i kluczowe elementy toczonych od wieków dyskusji, przestrzega także przed manowcami, na które mogą zaprowadzić takie próby realizacji Państwa Bożego, które przekształcają się w jego parodię.

Pierwszy tom z serii Dzieł wybranych ojca Jacka Salija OP poświęcony świętemu Augustynowi. Opatrzony obszernym wstępem ks. prof. Jerzego Szymika oraz wydany w bordowym, eleganckim płótnie. Na tom składają się: Rozmowy ze świętym Augustynem, Wolność w refleksji świętego Augustyna, Niedziela jako dzień Ducha Świętego, Konkubina świętego Augustyna.

„Teby-Smoleńsk-Warszawa. O złudzeniu nietragiczności polityki” to zbiór esejów z filozofii polityki, w których autor sięgając do starożytnych tekstów, odkrywa uniwersalne schematy aktualne również we współczesnej polityce, mierząc się ze złudzeniem nietragiczności naszej polskiej polityki.

Sokrates opisywany przez Ksenofonta występuje w swojej najdonioślejszej historycznie roli ? w roli wychowawcy. Tym, co według Jaegera wyróżnia Sokratesa jako wychowawcę, jest to, że sedno ludzkiego bytowania, a przede wszystkim życia społecznego, upatrywał w osobowości, w moralnej postawie człowieka. W „Ekonomiku” swoich rozmówców (jednym z nich jest Kritobulos, syn znanego z dialogów Platona Kritona, drugim zaś ? znany tylko z tego dzieła Ischomachos) Sokrates naucza sztuki zarządzania gospodarstwem.

Listy o wolności i posłuszeństwie, będąc jednocześnie zaskakująco intymnym świadectwem duchowych zmagań jak i intelektualnym wyrazem zatroskania o wartości chrześcijańskie tonące w pluralizmie nowoczesnych propozycji ideowych, są dla Czytelnika prawdziwą szkołą dialogu międzyreligijnego, ale także po prostu międzyludzkiego. Zarówno Dorosz jak i Jastrzębski zwracają się nieustannie do wielkich przewodników i mistrzów, którzy kształtowali tradycję Kościoła Katolickiego oraz Protestanckiego – Karla Bartha, Mistrza Eckharta czy szczególnie ciekawego w tym kontekście – konwertyty J.H. Newmana. Niniejszy tom, oprócz więc wartości refleksji i wiedzy bezpośrednio w niej zawartej, niesie również naukę ukrytą między wierszami.

Dariusz Karłowicz otwarcie robi to, przed czym wielu się wzbrania, rozróżnia podejście do rozumu i podejście do filozofii. Z jednej strony chrześcijaństwo nie było nigdy wrogie wobec rozumu. Intelekt nie jest tym, co jest poświęcane, ale tym, co uświęca, nie ofiarą, a kapłanem, który ofiarowuje Bogu kult zgodny z odwiecznym Słowem. Z drugiej jednak strony filozofia nie posiada monopolu na racjonalność, nie zawsze jest prawowitym spadkobiercą rozumu – pisze Rémi Brague w przedmowie do książki. Ta ważna książka wyraźnie pokazuje, że stosunek chrześcijaństwa do nauczania pogańskiego nie odpowiada naszemu dzisiejszemu rozróżnieniu pomiędzy wiarą a rozumem. Była to raczej kwestia złożonych powiązań, ciągłości oraz ich braku, dotyczących praktyki i duchowej postawy, a także teoretycznej afirmacji. To bardzo istotne sprostowanie – pisze prof. John Milbank

Lysis jest zazwyczaj zaliczany do wczesnych dialogów Platona, które określa się mianem sokratycznych ze względu na ich zarówno czasową, jak i przedmiotową bliskość wobec historycznego Sokratesa. Jest on pierwszą w europejskiej filozofii i kulturze próbą systematycznego ujęcia zagadnienia przyjaźni. Przeprowadzona rozmowa nie prowadzi jednak jej uczestników do żadnych wiążących wniosków – rozważywszy osiem definicji przyjaźni, Sokrates kończy dialog słowami, w których stwierdza, że cel rozważań nie został osiągnięty przez rozmówców: „Można przypuszczać, że geneza dialogu o przyjaźni była następująca: Platon po odbyciu ok. 388 roku p.n.e. pierwszej podróży na Sycylię, gdzie zetknął się z filozofią italską, zaintrygowany wersetami Empedoklesa o obecnej w ludziach, lecz niepoddającej się analizie Philotes, postanowił ułożyć dialektyczny komentarz do słów poematu sycylijskiego wieszcza. Tak powstał Lysis – pierwsza w kulturze europejskiej próba zdefiniowania pojęcia przyjaźni. Przyjaźń jest pospolitym uczuciem, które wszyscy ludzie odczuwają w sobie, a jednocześnie stanowi część czegoś większego – przyjaźni, która jest niepoznawalna, a przez to niedefiniowalna. Dialog platoński poświęcony temu zjawisku nie mógł zakończyć się konstruktywną konkluzją. I właśnie dlatego tak mocno przemawiał do starożytnych sceptyków" – pisze autorka nowego przekładu prof. Ewa Osek. Fakt nieosiągnięcia w dialogu celu rozważań nie umniejsza jednak jego roli jako tekstu rozpoczynającego europejską refleksję nad zjawiskiem trudno uchwytnym w pojęciach, lecz zarazem niezwykle istotnym zarówno z perspektywy egzystencjalnej, jak i dla wspólnoty politycznej. Nowy, nigdy dotąd niepublikowany przekład tego dialogu na język polski autorstwa prof. Ewy Osek ukazał się nakładem Teologii Politycznej i Państwowego Instytutu Wydawniczego w serii „Biblioteka Klasyczna”.