Janiszewski Paweł

Książka została poświęcona magicznemu rytuałowi znanemu z greckich i łacińskich źródeł antycznych, polegającemu na sprowadzeniu księżyca z niebios na ziemię. Na podstawie licznych relacji o tym fenomenie, pochodzących z okresu od połowy V wieku p.n.e. do połowy VI wieku n.e., autor omówił astronomiczne zjawiska zaćmienia księżyca oraz całkowitego zaniku miesiąca podczas czasu tzw. interluny (łac. interlunium), które były postrzegane przez niektórych ówczesnych ludzi jako efekt działa magów i czarownic. ****** Dark Selene. The Magic Ritual of Bringing The Moon Down from the Sky in the Ancient Era The book is devoted to a magic ritual known from ancient Greek and Latin sources and performed to bring the moon down from the sky to the earth. On the basis of numerous accounts of the phenomenon from the middle of the 5 th century B.C.E. until the middle of the 6 th century C.E., the author describes the astronomical occurrences of the moon eclipse and its total eclipse during so called interlunium, which was perceived by some contemporaries as the result of magi’s and witches’ acts.

Prezentowana książka jest alfabetycznym słownikiem (czyli prosopografią) sofistów i retorów greckich działających w cesarstwie rzymskim w I-VII w. Obejmuje wyłącznie greckich sofistów i retorów, pominięci zaś zostali nauczyciele retoryki łacińskiej oraz łacińscy mówcy, nawet ci, którzy z pochodzenia byli Grekami. Uwzględnieni zostali natomiast Favorinos z Galii i Klaudios Ailianos, zasłynęli oni bowiem jako mówcy greccy i jako tacy zostali przedstawieni przez Filostratosa, autora Żywotów sofistów.

Pierwsze całościowe – i to w skali światowej - opracowanie poświęcone Pantherze: tajemniczemu mężczyźnie, który według niektórych autorów antycznych miał uwieść Marię i spłodzić z nią dziecko – Jezusa. W tekstach pisarzy antycznych oraz bizantyńskich pojawia się rzekomy, prawdziwy, biologiczny ojciec Jezusa, który zdaniem wrogów chrześcijan uwiódł jego matkę. Człowiek ów nosi imię, które w źródłach przybiera różną formę: Pantheras, Panther, Panthera, Pantera, Pandera (lub Pandiri). Wyraźnie jednak zawsze chodzi o tę samą postać i to jej poświęcona jest ta książka. Panthera nie był dotąd – o ile nam wiadomo – przedmiotem autonomicznych, całościowych studiów. Pojawiał się albo w szczegółowych badaniach nad autorami i tekstami źródłowymi, w których można go znaleźć, albo w pracach ogólnych, poświęconych polemikom chrześcijańsko-pogańskim czy chrześcijańsko-żydowskim. Naszym celem jest zatem przede wszystkim kompleksowe opracowanie kwestii Panthery, zmierzające do zebrania całego materiału związanego z tym imieniem, wyjaśnienie genezy jego fenomenu, ukazanie pogańskich i żydowskich ataków na chrześcijaństwo przeprowadzonych z wykorzystaniem owej postaci oraz prezentacja reakcji strony przeciwnej. Chcemy też przedstawić nowy materiał, który nie był dotąd brany pod uwagę w badaniach odwołujących się do postaci Panthery. Być może uda się nam również wykazać inne niż najczęściej przyjmowane wytłumaczenie okoliczności zaistnienia tej osoby w źródłach. Gdzieś w tle będzie pobrzmiewać oczywiście pytanie, z kim mamy do czynienia: realnym człowiekiem, czy raczej polemiczną kreacją wrogów chrześcijan?

W miejscowości Afaka w Libanie, z jaskini w zboczu góry, wypływa rzeka Adonis (dziś Nahr Ibrahim), wpadająca do Morza Śródziemnego ok. 6 km na południe od Byblos (dziś Jebail). W starożytności w pobliżu groty był staw oraz świątynia Afrodyty. Autorzy antyczni donosili, że rzeka przybiera okresowo krwawy kolor, zaś w okolicy ukazują się ogniste kule lub raczej cudowna gwiazda zwana Uranią – Niebiańską Afrodytą. Żyjący na przełomie IV i V wieku historyk i dyplomata Olympiodoros z Teb opisał z kolei swoją morską przygodę, kiedy to na maszt miotanego burzą statku zstąpiła podobna gwiazda, określana tym samym mianem przez żeglarzy. Pewne przesłanki pozwalają sądzić, że w kręgach późnoantycznych intelektualistów podejmowano próby sztucznego wytworzenia podobnego fenomenu. Książka zbiera relacje o teofaniach Afrodyty Uranii oraz prezentuje bogaty wachlarz asocjacji, jakie te relacje wywołują. Jest rekonstrukcją pewnej antycznej koncepcji religijnej i filozoficznej, której celem było wskazanie wybranym, jak wznieść się do Absolutu poprzez – zgodnie z tytułem – „fizyczny, mistyczny i teurgiczny” kontakt z Bóstwem Niebiańskiej Miłości.