Wesołowski Andrzej

Antoni Chruściel to bez wątpienia jedna z najważniejszych postaci Polskiego Państwa Podziemnego. Autorzy jego biografii, wykorzystując – w znacznej części niepublikowane – dokumenty i relacje towarzyszy broni Generała, prześledzili jego karierę wojskową, ze szczególnym uwzględnieniem okresu II wojny światowej. Pokazali, że był on wyróżniającym się wyższym oficerem służby stałej armii II Rzeczypospolitej Polskiej, należycie przygotowanym do służby liniowej i sztabowej w czasie wojny. To z kolei skłoniło ich do podjęcia próby odpowiedzi w książce na następujące pytania: – Jak ppłk dypl. Antoni Chruściel, dowódca 82 Syberyjskiego Pułku Strzelców 30 Poleskiej Dywizji Piechoty, którym dowodził od pierwszych walk nad Wartą do kapitulacji Modlina, zapisał się na kartach historii września 1939 r.? Jak ocenili go ówcześni przełożeni i podwładni? – Czy doświadczenie długoletniej służby zawodowej, jej zasady, stereotypy zachowania, zwłaszcza głęboko zakorzeniony nawyk dyscypliny i bezwzględnego posłuszeństwa, były dla niego pomocą i wsparciem, czy może też stanowiły ograniczenie albo istotną przeszkodę w pracy w specyficznych warunkach konspiracji? – Jakim wreszcie był dowódcą Okręgu Warszawa AK w czasie konspiracji i Powstania Warszawskiego? To pytanie, ściśle powiązane z dyskusją o istotę i sens powstania, dotyka kwestii nadal aktualnej, gdyż mimo upływu 80 lat wciąż nie cichną spory wokół decyzji, które doprowadziły do walk w Warszawie latem 1944 roku.

W dziewięć lat od ukazania się w serii wydawniczej „Biblioteka Nowego Przeglądu Kawaleryjskiego” opracowania zbiorowego „Mokra Działoszyn 1939” część jego autorów postanowiła ponownie sięgnąć do tego tematu. Skłoniły ich do tego liczne zapytania napływające zarówno od historyków wojskowości, jak i od miłośników Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, świadczące o potrzebie kontynuacji badań. Książka, którą bierze do ręki Czytelnik, nie jest jednak prostym wznowieniem poprzedniej. Jest znacznie bogatsza nie tylko pod względem objętości i liczby rozdziałów (doszły trzy nowe autorstwa dr. Andrzeja Wesołowskiego), ale przede wszystkim różni się zawartością merytoryczną. Pojawiły się bowiem nowe zagadnienia, poprzednio nie prezentowane, a ponadto autorom udało się dotrzeć do nowych źródeł, które wzbogaciły warstwę faktograficzną opracowania. Jednocześnie autorzy uznali, że nowa publikacja powinna być mocniej niż poprzednia osadzona w zagadnieniach operacyjnych na kierunku piotrkowskim. Takie ujęcie tematu narzuciło tytuł niniejszego opracowania: „Mokra Działoszyn 1939. Działania wielkich jednostek Grupy Operacyjnej «Piotrków» w pierwszych dniach kampanii 1939 roku”. Książkę otwiera studium poświęcone rozwojowi i realizacji koncepcji osłony na kierunku łódzkim w 1939 r. Ukazano w nim działalność pokojowego inspektoratu armii gen. Juliusza Rómmla związaną ze studiami prowadzonymi zarówno nad koncepcją osłony w pasie odpowiedzialności przyszłej armii łódzkiej, jak również rozwinięcie wielkich jednostek tego związku operacyjnego bezpośrednio przed wybuchem wojny. Jednocześnie ukazano narastanie przygotowań wojennych i przeobrażenia, jakim w kolejnych miesiącach podlegał sztab inspektora armii, który w momencie rozpoczęcia konfliktu zbrojnego zaczął funkcjonować jako dowództwo i sztab Armii „Łódź”. Do rozdziału dołączono obsadę tego organu dowodzenia.