Polskie Towarzystwo Historyczne

Przedmiotem niniejszej edycji jest księga podskarbińska z lat 1474 i 1475 z serii Rachunków Królewskich, opatrzona sygnaturą 18. Księga [...] dokumentuje wysiłek i możliwości finansowe państwa w burzliwym okresie konfliktu Jagiellonów z królem Węgier Maciejem Korwinem o utwierdzenie Kazimierza Jagiellończyka na tronie czeskim. Jest to rejestr przychodów i rozchodów prowadzonych przez podskarbiego Tomasza Trąbczyńskiego w trudnym wojennym roku 1474, którego kulminacją była nieudana wyprawa śląska w jego drugiej połowie. Rejestr obejmuje wypłaty dla zaciężnych z drugiej połowy grudnia 1473 i z roku 1474, a następnie jest kontynuowany na pozostałych kartach księgi, aż do połowy września roku 1475, po czym następują końcowe rozliczenia kampanii oraz silva rerum rachunków podskarbińskich, w tym wydatki na dwory króla i królowej z 1475 roku. (fragment Wprowadzenia historycznego)

Przedmiotem niniejszej edycji jest niezwykle cenne źródło obejmujące rachunki księcia Janusza II z lat 1477-1485, 1487-1490, jednego z najwybitniejszych Piastów mazowieckich w drugiej połowie XV wieku , pretendenta do tronu polskiego. Rachunki dostarczają nam nie tylko informacji na temat dworu i skarbowości, lecz także polityki wewnętrznej i zewnętrznej prowadzonej przez Piasta mazowieckiego. Zawierają też cenny materiał do dziejów parlamentaryzmu mazowieckiego oraz przekazy typu kronikarskiego, często nieznane z innych źródeł. Analizując zawartość rachunków Janusza II, należy wyrazić zdziwienie, że przez ponad 70 lat, które upłynęły od edycji Jerzego Senkowskiego, poza studiami samego wydawcy nad skarbowością mazowiecką, nie podjęto dalszych szczegółowych analiz poświęconych zawartości wspomnianego źródła [...] (fragment Wprowadzenia historycznego)

„Rejestr popisowy ciężkozbrojnych pocztów dworzan konnych króla Zygmunta I Starego z lat 1518-1525” wydany przez Agnieszkę Januszek-Sieradzką i Andrzeja Gładysza, stanowią kolejny tom z serii „Folia Jagellonica. Fontes” – pokłosia imponującego skalą przedsięwzięcia, jakim jest międzynarodowy grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki „Epoka jagiellońska i jej dziedzictwo w I Rzeczypospolitej do 1795 roku”. Książka została wydana dzięki współpracy Towarzystwa Naukowego „Societas Vistulana” z Polskim Towarzystwem Historycznym i sfinansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2017–2021, nr projektu 0467/NPRH5/H30/84/2017. (opis wydawcy)

„Rejestr popisowy ciężkozbrojnych pocztów dworzan konnych króla Zygmunta I Starego z lat 1518-1525” wydany przez Agnieszkę Januszek-Sieradzką i Andrzeja Gładysza, stanowią kolejny tom z serii „Folia Jagellonica. Fontes” – pokłosia imponującego skalą przedsięwzięcia, jakim jest międzynarodowy grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki „Epoka jagiellońska i jej dziedzictwo w I Rzeczypospolitej do 1795 roku”.

"Edycja dotyczy listów książąt, duchowieństwa, szlachty, miast i mieszczan polskich od najstarszych, pochodzących jeszcze z XIV stulecia, aż po rok 1497, który poprzez zakończenie tzw. wojny popiej, zamykał pierwszy okres funkcjonowania Gdańska i całych Prus Królewskich w ramach Królestwa Polskiego, co zapoczątkowane zostało inkorporacją z roku 1454, a potwierdzone drugim pokojem toruńskim z 1466 r. Zgodnie z założeniami projektu edytorskiego dotyczącego źródeł epistolarnych nie zostały natomiast edycją objęte dokumenty polskich niekoronowanych wystawców, które muszą jeszcze poczekać na wydanie. Choć warto podkreślić, że ich liczba nie jest bardzo duża, a chodzi głównie o dokumenty biskupów i oficjałów włocławskich" (ze wstępu)

"Przechowywany w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie zbiór rejestrów popisowych wojska koronnego (Oddział 85 Archiwum Skarbu Koronnego) zawiera liczne materiały związane z rachunkowością wojska polskiego, szczególnie w okresie panowania ostatnich dwóch Jagiellonów. Większość ksiąg została sporządzona na podstawie specyficznego formularza kancelaryjnego, który zakładał wpisanie do księgi składu osobowego całego oddziału jazy lub piechoty, poczynając od nazwiska rotmistrza i zazwyczaj daty dokonania spisu poprzez wymienienie wszystkich podoficerów (towarzysze w jeździe) bądź podoficerów i żołnierzy (dziesiętnicy i szeregowi w piechocie). W przypadku piechoty przyjmuje się, że spis lustracyjny odzwierciedlał w niemałym stopniu szyk bojowy oddziału. Jazda - stanowiąc podstawowy rodzaj broni, jest dziś - jeśli chodzi o skład osobowy - właściwie nieznana. Ponieważ rejestry sporządzono na potrzeby rachunkowości wojskowej, większą uwagę przywiązywano do koni i uzbrojenia jeźdźców niż do ludzi" (ze wstępu)

Zakres chronologiczny, który przyjęliśmy w naszej pracy, to lata 1385-1506. W zasadzie aż do czasów króla Kazimierza Wielkiego włącznie historyk może posiadać dobre rozeznanie w całości edycji źródłowych do swoic badań i samodzielnie dotrzeć do wydanych źródeł. Od schyłku XIV w. jest to niemożliwe, okres pierwszych Jagiellonów charakteryzuje się bowiem m.in. dużym wzrostem produkcji piśmienniczej. W ciągu owych 120 lat powstało o wiele więcej źródeł niż w całym okresie od X do schyłku XIV w. Wiele z nich wciąż spoczywa w archiwach, wiele jest jednak opublikowanych. Rok 1506 natomiast często uznawany jest symbolicznie za koniec średniowiecza i koniec epoki "pierwszych Jagiellonów". fragment Przedmowy

„Ramy chronologiczne funkcjonowania dwory Zygmunta nie są łatwe do precyzyjnego wyznaczenia z powodu niemożności wskazania jego dokładnego początku. Z pewnością Jagiellończyk miał własną służbę wcześniej, ale najstarszy zapis o jego dworzaninie pojawił się dopiero 2 lutego 1493 r. i dotyczył Krzysztofa Szydłowieckiego. Datę tę wypada uznać za pierwszą pewną cezurę czasową w dziejach dworu królewicza. [...] Podstawą źródłową niniejszego opracowania są przechowywane w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie w zespole Archiwum Skarbu Koronnego, Oddział 1: Rachunki Królewskie, księgi noszące numery 21, 29 i 33. Pierwsza z nich jest spisanym w języku łacińskim wykazem konnych dworzan Zygmunta, uzupełnionym nielicznymi dodatkami, obejmującym lata 1493-1510. Dwie następne są typowym dla rachunkowości dworskiej zestawieniem wydatków oraz częściowo dochodów Jagiellończyka od 1500 do 1507 r. (fragmenty Wstępu)

"Rozpoczęte w 1905 roku przez dyrektora warszawskiego Archiwum Głównego Akt Dawnych Teodora Wierzbowskiego wydanie sumariusza dokumentów wpisanych do ksiąg Metryki Koronnej, znanego dziś powszechnie pod skróconym tytułem Matricularum Regni Poloniae Summaria, jest bardzo ważnym momentem w dziejach badań nad historią Polski w średniowieczu i czasach nowożytnych. Wynika to ze znaczenia uprzystępnionego szerszemu gronu badaczy źródła. Pod nazwą Metryki Koronnej kryją się bowiem księgi wpisów i wyroków (dekretów) polskiej kancelarii królewskiej, które zawierają materiały archiwalne wytworzone lub otrzymane przez centralny ośrodek władzy państwowej w długim okresie, od połowy XV stulecia, aż do końca wieku XVIII. Można oczywiście napisać pracę poświęconą badaniom nad rozmaitymi problemami z historii średniowiecznej i nowożytnej Polski bez zaglądania do Metryki Koronnej, liczba takich prac nie będzie jednak zbyt duża. (...) Na kartach ksiąg Metryki Koronnej można odnaleźć dokumenty odnoszące się zarówno do całego państwa, jak i do konkretnych instytucji kościelnych, miast czy też osób prywatnych. Bogato tu również prezentowane tu są stosunki dyplomatyczne Polski z krajami ościennymi." (ze wstępu)

Pamięć i miasto stają się dla współczesnej humanistyki niezwykle atrakcyjnymi narzędziami i polami badawczymi. Sporządzenie jakiegokolwiek zarysu stanu badań w tym zakresie wymagałoby już w tym momencie wyjścia od wielostronicowej bibliografii zagadnienia, które przecież nie należy do jednorodnych. Miasto bowiem, podobnie jak i pamięć, jest analizowane w wielu perspektywach i ujęciach. Z tej racji nawet defniowanie pojęć – miasta i pamięci – napotyka na przeszkody. Jasnych rozstrzygnięć nie ułatwia dynamiczność obu kategorii, która sprawia niekiedy, iż to, co konstytutywne, kanoniczne i istotne, zostaje zarzucone. Fragment

Spis treści Wstęp Topografia Mit Kult Tożsamość Przysłowie Summary Wykaz skrótów Bibliografia Indeks miejsc cytowanych Indeks osób, bogów i postaci mitologicznych Indeks nazw geograficznych i etnicznych

Materiały po konferencji "Astronomiczne dokonania Mikołaja Kopernika podczas pobytu w zamku biskupów w Lidzbarku Warmińskim" z dnia 22 października 2020 roku. Spis treści: Wprowadzenie /7 K. Mikulski - Mikołaj Kopernik w Lidzbarku Warmińskim /9 J.P. Szubiakowski - Model układu świata w Małym Komentarzyku (1509-1512) Mikołaja Kopernika /19 A. Szweda - Jeszcze o graffitach w krużgankach zamku biskupiego w Lidzbarku Warmińskim /45 J. Sikorski - Mikołaj Kopernik jako lekarz biskupów warmińskich w Lidzbarku /65 M. Jackiewicz-Garniec - Zamek biskupów w Lidzbarku Warmińskim w czasach bytności Mikołaja Kopernika /75 Szlak Kopernikowski na Warmii i Mazurach /89

Książka poświęcona pamięci Anatola Wakuluka, Zbigniewa Krzywickiego i Andrzeja Gajewskiego. Spis treści: Wstęp /9 Darczyńcy /12 Anatol oczami bliskich - wspomnienia rodziny (Anatol Wakuluk 1953-2004) - Anna, Paweł i Ilona Wakulukowie /13 Zbyszek (Zbigniew Krzywicki 1948-2015) - Bogusława Warakomska-Krzywicka /17 Biogram Taty (Andrzej Gajewski 1944-2016) - Izabela Kraśnicka /25 Wspomnienia o moich przyjaciołach - Wiesław Kuczyński /30 Rozdział I. Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. /35 1. Nadchodziła niepodległość /35 2. Białostockie u progu II Rzeczypospolitej /39 3. Złoty złoty /42 4. 70 lat niepodległości. Wojewodowie białostoccy /44 5. Nie gasić światła podczas obliczania głosów /49 6. Pierwsze wybory /54 7. Wybory, wybory /58 8. Trudna Niepodległość /64 Rozdział II. Rocznice, święta, symbole /69 1. Drogi pamięci. Jak świętowano rocznice powstania styczniowego /69 2. Czterolistna koniczynka - wspólne chłopskie święto /73 3. Bitwa na daty /76 4. Początek maja 50 lat temu /80 5. Rocznicowy remanent /82 6. Powrót korony /85 7. Spór o "Cud nad Wisłą" /87 8. Rewolucja październikowa a niepodległość Polski /91 9. Pomnik Traugutta /92 10. Hołd weteranom 1863 roku /94 11. 19 marca /95 12. Pożegnanie rewolucyjnych tradycji /96 13. 11 Listopada /98 14. Rocznice /101 Rozdział III. Ludzie /104 1. Pan Roman /104 2. Pierwszy był Narutowicz /108 3. Honorowy Obywatel /111 4. Stefan Żeromski - sumienie narodu /112 5. Oryginalny jubileusz /114 6. Ignacy Daszyński. Uczciwy trybun ludowy /116 Rozdział IV. Książki /118 1. Czy "trzecia droga ma szansę? /118 2. Wincenty Witos, Stanisław Mikołajczyk i inni /120 3. Bracia trzej: Białorusin, Litwin, Polak /122 4. Łomża gubernialna /124 5. Pogranicze polsko-białoruskie /126 6. Historia: skandal białostocko-telawiwski /128 7. Białoruś - walka o niepodległość po I wojnie światowej /133 Rozdział V. Regionalia /135 1. Każdemu po trosze- od prezydenta dwudziestka /135 2. Kto pamięta Adę Markowską? /138 3. Jak radni socjalistyczni w Grodnie chcieli pomóc bezrobotnym /141 4. Ostatnie dni pokoju /142 5. Wiele mamy wspólnego. Białystok - Indjija /144 6. Propozycja dla Akademii Medycznej. Zostanie w rodzinie /146 7. Tragiczna kronika /148 8. Dubois... i później /149 9. 60 lat temu w Supraślu /151 10. Czas nie zawsze leczy rany /153 11. Młodzież szkolna - między władzą państwową a kościelną /155 12. Orlęta grodzieńskie /156 13. Jedwabne nie może odpowiadać za wszystkich. Zło i dobro zależą tylko od ludzi /162 14. Obława augustowska - zbrodnia doskonała? /166 Rozdział VI. Varia /173 1. 60 lat temu /173 2. Burmistrz "droższy od wojewody? /174 3. Kuropaty /176 4. Plama na honorze Drugiej Rzeczypospolitej /177 5. "... nie rozogniać walk klasowych i partyjnych, ale łagodzić" /180 6. Nasi Tatarzy /181 7. Obrazek z przeszłości /183 8. Referenda w Polsce - 4 x na łopatkach /184 9. Konfident - osoba władzy miła? /186 10. Szuszkiewicz o sytuacji na Białorusi /189 11. "Strachy sprzed 4 lat" /192 Rozdział VII. Rozmowy /195 1. 19 lutego /195 2. Alianci nas zdradzili /198 3. To był czwarty rozbiór Polski: Wyszli Niemcy, weszli Rosjanie /202 4. Pod butem Stalina /204 5. Deportacje na Sybir. To był wielki szok /208 6. To był krwawy chrzest /212 7. Gorzkie zwycięstwo /215 8. Dzieje województwa /219

Spis urzędników miejskich z obszaru dawnej Rzeczypospolitej, Śląska i Pomorza Zachodniego.

Zbiór artykułów Jana J. Milewskiego, które ukazywały się w materiałach pokonferencyjnych w latach 1997-2016. Jedynym, niepublikowanym do tej pory artykułem jest artykuł "Janina Kozłowska-Studnicka - archiwistka i działaczka społeczna", który wygłoszony został podczas konferencji w Grodnie w 2019 r.