Co trafniej objaśnia religijność ludzi i społeczeństw oraz stosunki państwo–Kościół: teoria czy historia? W książce Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji analizowana jest teoria sekularyzacji, głosząca – w wersji hard – że sekularyzacja to uniwersalny proces, w którym religia, jej instytucje i religijność ludzi tracą na znaczeniu i z czasem zamierają. Krytykowano ją na dwa sposoby: pod hasłem „nieprawda, że” oraz „trzeba wyjaśniać to inaczej”. Jak? Trzeba objaśniać, odwołując się do historii: religia, religijność i stosunki państwo–Kościół są na „historycznej uwięzi”. Kształtują je konkretne wydarzenia i polityczne decyzje, „dokumenty założycielskie” i prawo, czynniki społeczne, czasy próby, jak II wojna światowa czy komunizm, wybitni przywódcy. Dotyczy to także Polski – a zdaniem autorki przede wszystkim Polski. Ocena kondycji religijności społeczeństwa polskiego wypada niejednoznacznie, ale przyszłość nie jest przesądzona – zależy od nas.
Książka Bóg a sprawa Polska. Poza granicami teorii sekularyzacji dotyka w dziedzinie nauk społecznych spraw najważniejszych i czyni to w sposób niezwykle rzetelny, stawiając raczej znaki zapytania niż sugerując pochopne odpowiedzi. Jest też napisana klarownym i precyzyjnym językiem, dalekim od żargonu naukowego i niepozbawionym walorów literackich.
z recenzji wydawniczej prof. Zbigniewa Stawrowskiego
Monografia autorstwa Mirosławy Grabowskiej jest śmiałym, wielowątkowym projektem ukazującym złożoność i specyfikę „polskiego przypadku”, w którym treści religijne i narodowe stanowią specyficzny aliaż, pozostający zarówno pod wpływem uwarunkowań historycznych, jak i współczesnego kontekstu geopolitycznego. Casus Polski przekracza możliwości opisu i analizy jedynie w ramach projektu sekularyzacyjnego, poddanego przez autorkę wielostronnej, wyważonej i zniuansowanej krytyce.
z recenzji wydawniczej prof. Marii Sroczyńskiej
